dinsdag 7 juni 2011

JC Graphic Novels: A Notion On Motion Comics (Dutch!)

JC Graphic Novels: A Notion On Motion Comics (Dutch!): "A Notion on Motion Comics (Een kritische kijk op geanimeerde strips) Nog geen jaar geleden werd er in Nederland voor het eerst echt k..."

A Notion On Motion Comics (Dutch!)



A Notion on Motion Comics

(Een kritische kijk op geanimeerde strips)

Nog geen jaar geleden werd er in Nederland voor het eerst echt kennis gemaakt met de graphic novel1.
In Nederland is de graphic novel een medium dat steeds populairder wordt onder het publiek. Steeds meer graphic novels van buitenlandse schrijvers en tekenaars, worden door Nederlandse uitgeverijen in vertaalde vorm uitgebracht, en kunnen in toenemende mate gevonden worden in de boekenwinkels. Nederlandse tekenaars en schrijvers wagen zich ook steeds meer aan de format. Net als in literatuur, kan de lezer zich laten meeslepen in een verhaal en zichzelf verplaatsen, soms zelfs identificeren, met de personages. In de meeste gevallen is dat te danken aan de kwaliteit van het verhaal en de tekenstijl. In de vorm van de graphic novel is de strip 'volwassen geworden'2. Wat mij betreft een behoorlijke uitspraak aangezien ik dat opvatte alsof strips blijkbaar ontzettend lang in de kinderschoenen hebben gestaan en nooit volledig ontwikkeld zijn. Niet veel later zorgt ook in Nederland de term voor verwarring. Op de Stripdagen in Gorinchem in 2011, werd er zelfs speciaal aandacht besteed aan de graphic novel en werd er gediscussieerd over wat de graphic novel nu precies is.
Persoonlijk lees ik al veel langer zowel strips als graphic novels en schrijf en teken ik verhalen. Maar net als dat het Nederlandse publiek pas sinds kort met de graphic novel is geintroduceerd, werd ik nog geen half jaar geleden voor het eerst geïntroduceerd met de motion comic3. Wat je je hierbij moet voorstellen is een narratieve voorstelling die wordt vormgegeven door de combinatie van stilstaande plaatjes met over het algemeen beperkte animatie, muziek, geluidseffecten en stemmen. De mate waarin deze middelen worden ingezet verschilt per motion comic. Net als in strips en graphic novels zou ook hier de ‘toeschouwer’4 zich kunnen laten meeslepen in een verhaal, zichzelf verplaatsen en ook identificeren in de personages. Hiervan bestaan ook de nodige voorbeelden die dit effect bereiken bij hun toeschouwers.
Maar veel motion comics leggen naar mijn mening teveel druk op de toeschouwer en dat maakt het moeilijk om zich in de personages te verplaatsen. Laat staan überhaupt het verhaal te volgen, in vaak een korte tijd (3 min. / 10 min.)Vaak is dit te wijten aan het hoge verteltempo, of een slechte uitwerking van de betreffende motion comic. Omdat de motion comic nog betrekkelijk in de kinderschoenen staat, heeft het nog niet tot een doorbraak geleid van dit medium. Daarnaast lijkt de ontwikkeling hiervan behoorlijk stil te staan. Gedurende de afgelopen 3 jaar dat er wordt gewerkt aan de promotie en nieuwe verhalen worden uitgebracht, is de vorm amper verandert en heeft het meer kritiek dan lof geoogst.
In dit document wil ik aangeven wat naar mijn mening tot op heden, de grootste struikelblokken en tekortkomingen van motion comics zijn. Daarnaast wil ik de benodigdheden verkennen die mogelijk zouden bijdragen aan een succesvolle ontwikkeling van het medium.

Een korte geschiedenis

De motion comic (mocht deze in Nederland geïntroduceerd worden, dan verwacht ik de term animated graphic novel) is een fascinerend medium die aan het begin van het millennium is geïntroduceerd. Broken Saints (2001 – 2003) een gedeeltelijk met Flash geanimeerde tekenfilm van 12 uur lang, van producent Brooke Burgess, wordt als een van de eerste motion comics gezien. Net als in een strip wordt er gebruik gemaakt van statische afbeeldingen en tekstballonnen. In plaats van stilstaande plaatjes in sequentie, zorgen geanimeerde sequenties voor scènewisselingen en progressie van het verhaal, terwijl een muziekscore, stemmen en geluidseffecten zorgen voor een meer cinemagevoel in plaats van een opzichzelfstaand stripboek. Broken Saints werd over een tijdspanne van bijna twee jaar uitgebracht waarbij 24 episodes online werden uitgebracht. Lions Gate wist met Saw: Rebirth (2005) de eerste te zijn die door middel van een comic een aansluiting toevoegde op zijn film franchise. Twee jaar daarop volgden extra verhaallijnen als toevoegingen van de film 28 Day Later en extra verhaallijnen voor de film I Am Legend. Op internet werden er al namen voor het medium genoemd resp; animated graphic novel, animated comic en digital comic book.
De term motion comics en tevens de echte grote uitgave werd pas in 2008 voor het eerst echt gebruikt toen Warner Bros, (tegelijk met de filmpremières van Watchmen en The Dark Knight) Batman: Mad Love en Watchmen: Motion Comic uitgaven. Beiden zijn bewerkingen van eerder uitgebrachte boeken. Sindsdien richtten ook uitgevers als Marvel en DC zich op het medium en brengen tegenwoordig nieuwe verhalen, maar voornamelijk bewerkingen van eerdere titels uit. Gameontwikkelaars hebben zich ook aan de motion comics gewaagd om verhaallijnen meer diepgang te geven. Electronic Arts deed dit met onder andere Dead Space (2008) en Command and Conquer 4 (2010).
Een bijzondere ontwikkeling deed zich voor in 2006 toen voor de PSP; Metal Gear Solid: Digital Graphic Novel werd uitgebracht. Metal Gear Solid: Digital Graphic Novel is een interactief stripboek ontwikkeld door Kojima Productions en uitgegeven door Konami. Het digitale stripboek was gebaseerd op het stripboek, getekend door Ashley Wood. Het werd bewerkt tot een 3D medium en met behulp van geluidseffecten, animaties en muziek werd het eerste Metal Gear Solid avontuur tot leven gebracht. Metal Gear Solid: Digital Graphic Novel maakte geen gebruik van stemacteurs. In een tweede digital graphic novel (2008) gebasseerd op Metal Gear Solid 2: Sons of Liberty werd hier voor de Japanse versie wel gebruik van gemaakt.

Zoals elk nieuw medium, heeft ook de motion comic de tijd nodig zichzelf te ontwikkelen en sinds ongeveer 2008, wordt er met ‘blockbusters’ getracht het medium meer en meer onder de aandacht van het publiek te brengen:

It's fascinating to watch a new medium gathering its legs beneath it. First it needs to figure out what unique characteristics it has to offer over well-established media like film or television, then determine what characteristics it will keep from its ancestors and what it will cast aside, and finally discover how to use the resulting combination of old and new to create really memorable stuff. Early films and television shows were frequently recordings of stage acts, and early CD-ROM games were often little more basic interactivity grafted onto bad B-movies. Today's new "new media" almost all arise from one common question: how to use the twin developments of cheap, ubiquitous video devices and the Internet to tell stories in new, interesting and hopefully profitable ways.
[Motion Comics: A State of the Art. Geoffrey Long, media analyst, geleerde en creative consultant]

Naar mijn mening heeft het medium een lange tijd op safe gespeeld door het uitbrengen van eerdere titels als Watchmen en de superheldenfranchise zoals X-Men, Batman en Superman in motion comics vorm. Verhalen die een extra diepgang geven aan een spel of film dragen ook bij aan het vestigen van het medium. Zoals Long aangaf zou je zeggen dat de new media de uitgewezen kans is voor dit medium.
Het probleem is dat een geanimeerd stripboek niet bepaald iets totaal nieuws is en juist dat geheel ‘nieuwe’ is essentieel voor een plaats in de vele toepassingen van new media (helaas niet te vergeten moet het vaak ook geld opleveren, wil het succes hebben). Op enkele na, is tot op heden de motion comic nog niet verder ontwikkeld dan een plaatje-na-plaatje geanimeerd stripboek uitgebracht in episodes. Eigenlijk verwachten publiek, waaronder motion comicfans, iets geheel nieuws maar lijktt de community nog niet precies te weten wat. En welke community precies? Waarop moet de markt zich richten? Het zijn zeker originele experimenten en een interessant medium maar voor hetzelfde geld zijn ontwikkelaars van motion comics, aan het tasten in het duister naar een markt die simpelweg gewoon niet bestaat.5 In Europa bestaat nota bene een geheel andere community onder stripboekenfans dan in Amerika, en dan hebben we het nog niet eens over de mangafranchise. Europa heeft zijn eigen helden, tekenstijlen en verhalen. De graphic novel heeft voor een doorbraak gezorgd van narratieve vertellingen met zeer variërende tekenstijlen die steeds populairder worden. Dit zou een bijdrage kunnen leveren aan de uiteindelijke doorbraak van de motion comics. Al verwacht ik dat het voor het Nederlandse en Europese publiek al snel iets bijzonderder zal moeten zijn, wil het hier kans van slagen hebben6.

Comfort

Boeken geven de lezer over het algemeen, de vrijheid om eigen fantasie te gebruiken om aan bepaalde zaken uit een verhaal invulling te geven. Zo bedenkt de lezer zelf hoe de personages klinken, wanneer ze hun stem verheffen en wat de spanning in die stem is bij moeilijke situaties.
Persoonlijk lees ik naast strips ook graag boeken en ben ik verslingerd aan thrillers en detectives. Drie jaar geleden ontdekte ik het gemak van luisterboeken en wist ik, ondanks een handicap genaamd dyslexie, veel boeken te verslinden. Ondanks dat bij luisterboeken de verteller het verhaal lichaam geeft en de intonatie van de personages verzorgd, kan ik niet minder mijn eigen fantasie loslaten op de personages dan met een gewoon boek. Stripboeken verzorgen eveneens deze vrijheid in fantasie. Maar motion comics ontnemen juist deze vrijheid (met uitzondering van Metal Gear Solid: Digital Graphic Novel). Tekstballonnen worden vaak toegevoegd en nog extra aangedikt met een goede of slechte stem (afhankelijk van de stemacteur).
Even wat voorbeelden: Metal Gear Solid: Digital Graphic Novel en enkele I Am Legend motion comics hebben geanimeerde tekstballonnen maar, geen stemmen. Stephen Kings 'N' omvat stemmen, maar laat de tekstballonnen weg. Watchmen: Motion Comic past zowel stemmen als tekstballonnen toe. Bij Watchmen: Motion Comic is dit ook erg discutabel aangezien een stemacteur de stemmen verzorgd van zowel mannelijke als vrouwelijke personages. Bij voorbaat mag deze lat hoger komen te liggen;

The voice acting in motion comics has the same quality potential as voice acting in standard animation, radio dramas, audiobooks or video games, but motion comics may be more likely to benefit from using the same voice actors as in other media, since comics are so frequently cross- media franchises these day. For example, a Batman motion comic might want to capitalize on the existing audience from Batman: The Animated Series by including Kevin Conroy as the Dark Knight and Mark Hamill as the Joker. Given the attraction of motion comics over standard animation as a low-budget medium, however, ponying up for such established voice talent might not be a choice many motion comics creators opt to make.
[Motion Comics: A State of the Art. Geoffrey Long, media analyst, geleerde en creative consultant]

Het gemak van het lezen en luisteren is dat de lezer een eigen tempo kan bepalen en het boek kan dichtslaan of stoppen wanneer deze wil, en weer verder gaan waar men gebleven was. Daarnaast valt het gevoel van een boek vasthouden en je eigen leessnelheid bepalen, niet te ontkennen als essentieel ingrediënt om tot een benadering van strips te komen.7
Weinig motion comics weten dit gevoel tot op heden te benaderen. Voor velen is de motion comic niet het gevoel van een strip omdat het blijft bij plaatje-na-plaatje, gesteund door visuele- en geluidseffecten. Dit echte stripboek-gevoel wordt tot nog toe alleen bij Metal Gear Solid: Digital Graphic Novel, en een nieuwkomer; Perfect Echo (2010) toegepast. Beiden zijn speciaal ontwikkeld voor een bepaald platform. Metal Gear Solid: Graphic Novel voor de PSP en Perfect Echo speciaal voor de IPhone en IPad. Door te klikken bepaald de toeschouwer zelf de snelheid en een animatie verzorgt de overgang naar het volgende plaatje. Hiermee komt de animatie meer in dienst van de motion comic te staan.

Het toepassen van het proces van het observeren van de onderdelen, maar het waarnemen van hele geheel heet: closure (het plaatje sluiten). Closure passen we als mensen dagelijks toe. Fragmenten die we waarnemen, aangevuld door onze eigen opgedane kennis en fantasie maken het beeld compleet. Door verhaal vertellers wordt dit proces vaak opzettelijk toegepast om spanning op te bouwen of het publiek uit te dagen. In bewegend beeld als: televisie, film en animatie gebeurd dit constant en op een zeer hoge snelheid. Stilstaande beelden worden razendsnel achter elkaar afgespeeld en vormen een constant bewegend beeld. Tussen automatisch-elektronische closure en closure van het dagelijks leven vinden we de strips.
Het element dat dit mogelijk maakt is de lege ruimte tussen twee plaatjes. De goot; of beter bekend als ‘the gutter’. In die ruimte voegt het menselijk brein twee plaatjes samen tot een geheel.

Every act committed to paper by the comic artist is aided and abetted by a silent accomplice. An equal partner in crime known as the reader.
[Scott McCloud, Understanding Comics (1994)]

Bovenstaand fragment wordt in Understanding Comics toegelicht met behulp van twee plaatjes. In het eerste plaatje zien we een man aangevallen worden door een gek met een bijl schreeuwend: “NOW YOU DIE!!”. In het volgende plaatje zien we de horizon van een stadsdeel met een schreeuw (“EEYAA!!”). De lezer krijgt door de gutter, een plaats voor verbeelding aangeboden om zelf invulling te geven aan de voorstelling van de moord.
Maar vinden we deze vrijheid ook in motion comics? Tot nog toe heb ik nog geen voorbeeld gezien waarbij het proces van closure dusdanig wordt toegepast, een element van verrassing die de toeschouwer een participant maakt.

New media apparaten worden met de dag populairder en meer en meer mensen stappen over op een smartphone, of maken gebruik van andere gadgets. Wat alle stripboeken gemeen hebben is dat het een universele vorm heeft: de boekvorm. Deze ‘applicatie’ om het zo even te noemen, maakt het stripboek universeel. Een logische applicatie of afspeelprogramma voor digitale media-devices, kan een prima uitkomst kunnen om motion comics toegankelijker te maken. Een applicatie die niet zozeer het gevoel van een boek vasthouden benadert, maar de toeschouwer wel het comfort bied van het bepalen van een eigen snelheid. Stel je dus voor:

Ik zit in de metro op weg naar het andere deel van de stad. Deze reis gaat me twintig minuten duren. Ik pak mijn smartphone8 en start een programma waarop ik motion comics op kan afspelen. Ik kies de motion comic uit waar ik halverwege het verhaal was, start deze op en ga weer verder. (Nota bene: het is 1 bestand! Niet één van acht avi. bestanden). Eventueel scroll ik een aantal plaatjes terug om het verhaal weer op te pakken. Net als Metal Gear Solid: Digital Graphic Novel, ga ik verder met het verhaal wanneer ik dat wil, en zoniet; dan looped de achtergrondmuziek, achtergrondambience em/of animatie (bijvoorbeeld een man wachtend in de regen). Wanneer ik op de plaats van bestemming ben aangekomen sluit ik het programma en onthoud het waar ik gebleven was.

Indirect wordt deze tekortkoming al gedeeltelijk getackeld door het uitgeven van webisodes. Veel motion comics worden als vervolgverhaal op het web geplaatst of kunnen via sites als Itunes tegen betaling gedownload worden. Het uitgeven als vervolgverhaal kan dienen als middel om fans te binden aan een motion comic, en het verhaal te volgen. Maar dit is niet een garantie om het succes te toetsen. Zoals eerder vermeld verschillen episodes in tijdsduur per motion comic. Zodoende duren episodes van Watchmen: Motion Comic 12 minuten. Hoewel de animatie goed gebalanceerd was en de overgangen van plaatje naar plaatje (simpele pan en zoom overgangen) interessant waren, vond ik 12 minuten toch net te lang en gaf het eerder het gevoel van een Powerpointpresentatie. Ik neem aan dat dit als ontwikkelaar niet de intentie is, dat gevoel op te roepen. Persoonlijk pleit ik voor een verdieping in het comfort van het lezen en luisteren, en daar als ontwikkelaar meer de focus op leggen.

Balans

Tijdens het onderzoek, voorafgaand op dit document, heb ik verschillende motion comics bekeken en geanalyseerd. Niet elke keer tot mijn genoegen. Aangezien het een vrij medium is en niet bepaald gebonden is aan regels van vormgeving is elke motion comic weer anders. Op DigitalMotionComics kun je als lid inloggen en kritiek geven op motion comics9. Dit aan de hand van de volgende criteria: personages, verhaal, artwork, animatie, geluid, marktwaarde en hook factor (grijpt het verhaal de toeschouwer). Het is onnodig om uitvoerig stil te staan bij de punten van kritiek op de hedendaagse motion comics, aangezien dit per persoon verschilt. Maar bovenstaande punten van criteria vormen een prima checklist voor motion comic-ontwikkelaars. Ook bied de site voor hen een prima indruk op wat wel en niet gewaardeerd wordt.
Het is de kunst een balans te vinden tussen alle elementen die toepasbaar zijn in de motion comics. Teveel animatie wordt al snel een staaltje: “Kijk ik eens hoe goed ik animatietechnieken onder de knie heb!” of laat het meer neigen naar een tekenfilm. Teveel geluid kan de toeschouwer van het verhaal afleiden, kortom:

            Amplification through simplification.
[Scott McCloud, Understanding Comics (1994)]

Hoewel McCloud het voornamelijk betrekt op de reguliere strips, ben ik er zeker van dat deze wet ook toegepast dient te worden op de motion comics. Bovendien is een niet gebalanceerde geluidsmix een grote bron van ergernis. Het zou niet moeten blijven bij; geluidsspoor op geluidsspoor plakken en we hebben een sounddesign. Een verhaal kan nog zo goed zijn, als het sounddesign ongebalanceerd is, valt de motion comic geheid.

Hoe nu verder?

Spelen motion comics dus in op een plaatsje in de markt die er niet is en waar gewoon geen behoefte aan is? Als ik mede-studenten, docenten, collega's of een willekeurig persoon op het medium attendeer zijn ze in veel gevallen verrast en lijkt het ze een interessant medium. Interessant als: er meer van willen zien en de vorm van het medium zelf. Deze steekproeven wijzen uit dat er nog maar weinig mensen iets van het medium afweten. Voor ontwikkelaars wijst dit weer op stimulans om de ontwikkeling door te zetten en te verkennen wat de grootste voordelen kunnen zijn van de format.
Zoals Geoffrey Long eerder aangaf: vindt als ontwikkelaar elementen die het medium uniek maken en het zich duidelijk gaat onderscheiden van standaard animatie, stripboeken en andere media. Het gegeven dat er nog steeds motion comics uitkomen en nieuwe uitgaven aangekondigd worden, bewijst maar dat het onderste nog niet uit de kan gehaald is.




Links en bronnen:
  • The Rise and Reason of Comics and Graphic Literature, critical essays on the form, Joyce Goggin and Dan Hassler-Forrest, McFarland & Company, Inc., Publishers, 2010
  • Understanding Comics, the invisible art, Scott McCloud, HarperPerennial, 1994
  • http://www.digitalmotioncomics.com/ community dedicated to promote and advance all things related to motion comics
  • http://www.guttergeek.com/ 'the discontinuous review of graphic narrative'
1 Al jaren woedt er een discussie over de definitie van de graphic novel. Tot op heden is dit nog niet precies duidelijk, maar voor de duidelijkheid houd ik voor de graphic novel dezelfde term aan. De definitie van de Oxford English Dictionary luidt: “The graphic novel is a narrative work in which the story is conveyed to the reader using sequential art in either an experimental design or in a traditional comics format.”
2 Tijdens ‘De maand van de graphic novel’ in april 2010, werd er een folder uitgegeven waar in stripvorm werd uitgelegd wat een graphic novel is. Met volwassen-wording wordt hier bedoeld dat er onderwerpen worden behandelt die zich niet zozeer op kinderen richten, als wel op volwassen lezers.
3 Ook in dit document, dat over een heel ander medium gaat, ontkom ik niet geheel aan deze discussie, aangezien er voor dit medium ook al verschillende benamingen zijn resp.; motion comic, animated comic en animated graphic novel.
4 Een vervolgonderzoek moet duidelijkheid verschaffen of de ‘toeschouwer’, lezer of kijker, of iets tussen kijker en lezer wordt bij het schouwen van motion comics.
5 Motion Comics: A State of the Art. Geoffrey Long, media analyst, geleerde en creative consultant
6In 1997 werd een interactieve versie van Blake en Mortimer 'De Valstrik' uitgebracht. De Valstrik was de bestselller van Edgar P. Jacobs. Het bleef bij een uitgave maar verder zijn er nooit stappen ondernomen dit medium verder uit te werken.
7 digitalmotioncomics.com/forum/how-make-them-better
8 Een poll die ik had aangevraagd op DigitalMotionComics, gaf de indruk dat de meeste toeschouwers nog via computers  motion comics kijken. Uit een totaal van 49 stemmen keek 12% motion comics op de televisie, 24% op een mobiel apparaat en 63% op de computer.
9 digitalmotioncomics.com, analytical score. Reviewers kunnen per punt een score geven van 1 tot 10.